ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΡΥΤΑΙΝΑ

Η Καρύταινα βρίσκεται στο κέντρο περίπου του Μοριά, στο νότιο τμήμα της Γορτυνίας, κοντά στη Μεγαλόπολη από την οποία απέχει 15 χιλιόμετρα. Μπρος της, απλώνεται το λεκανοπέδιο της Μεγαλόπολης, στο οποίο στην προϊστορική εποχή υπήρχε λίμνη με 22 χιλιόμετρα μήκος και 10 πλάτος. Στη διάρκεια της Πλειστόκαινου εποχής (1000000-50000 π.Χ), έζησαν εδώ διάφορα ζώα: ελέφαντες, ρινόκεροι, ιπποπόταμοι, βίσωνες, ύαινες, ελάφια κ.λ.π. Πριν από 100000χρόνια συνέπεια γεωλογικών μεταβολών, τα νερά τούτης της λίμνης, τρύπησαν τα στενά της Καρύταινας και φύγανε για τη θάλασα. Κατά καιρούς, ξεθάφτηκαν χαυλιόδοντες ελέφαντα μήκους τριών μέτρων. Περιβάλλεται από δύο ξακουστά ποτάμια. Τον Αλφειό και το Λούσιο. Ο Αλφειός σήμερα, 'υστερα από την κατασκευή του εργοστασίου της ΔΕΗ, έχασε την ομορφάδα του. Ο Λούσιος όμως τρέχει γάργαρος. Το φαράγγι του είναι θεϊκό, παραδεισένιο. Τοπίο άπειρου κάλλους. Λαχταριστές πέστροφες παίζουνε στα νερά του.


Το γεφύρι του Λούσιου



Από μακριά δίνει το επιβλητικό της "παρών" με το παμπάλαιο Φράγκικο κάστρο της, ντυμένη μ'όλη την αρχοντιά που της πρέπει και που της ανήκει. Ριζωμένη στην πλαγιά του βουνού "Αχρειοβούνι" και γύρω από το κάστρο απλώνει τα πόδια της ως κάτω τα ριζά του. Παρ' ότι περάσανε τόσα χρόνια, δε σταθήκανε ικανά να της αλλάξουνε την όψη και προ παντός την ομορφιά. Αγέραστη, ολόρθη στέκει ακόμη με τα πανύψηλα αρχοντικά της μαυρισμένα από το πέρασμα του χρόνου και την καπνιά του μπαρουτιού. Είναι χτισμένη στα ερείπια της αρχαίας Βρένθης σε υψόμετρο 450 μέτρα και κάνει την εμφάνισή της από τις αρχές του 13ου αιώνα, την εποχή δηλαδή του ερχομού των Φράγκων. Νωρίτερα δεν αναφέρεται τίποτα για αυτή. Τ' όνομά της είναι δεμένο με κάποιους θρύλους και με κάποια γεγονότα που πήραν θέση σε τούτον τον τόπο χωρίς κάτι το ξεκαθαρισμένο. Με την κατάληψη της Πελοποννήσου από τους Φράγκους και κατά τη διανομή της από το Γοδεφρείδο Βιλλαρδουίνο τον Α' (1209-1218), η Καρύταινα έγινε Γαλλική Βαρωνία και ο Ούγκω-Ντε-Μπρυγέρ, ήταν ο πρώτος βαρώνος στον οποίο δόθηκαν και 24 ιπποτικά τιμάρια (τσιφλίκια-φέουδα). Οι Φράγκοι δεν καταλάβανε αμαχητί την Καρύταινα. Προβάλανε μεγάλη αντίσταση μερικοί Γορτύνιοι που είχαν οχυρωθεί στο λόφο του Κάστρου, μα δεν μπορέσανε να κρατηθούνε κι οι Φράγκοι γίνανε κυρίαρχοι του τόπου. Ο Ούγκω-Ντε-Μπρυγέρ κι ο Γοδεφρείδος-Ντε-Μπρυγέρ κατόπιν οχυρώσανε την Καρύταινα με ισχυρό κάστρο για ν' ασφαλιστούν από τις επιδρομές των Σλάβων και Σκορτών. Το κάστρο τούτο ονομάστηκε και "Τολέδο της Πελοποννήσου".


Το φρούριο της Καρύταινας (δυτική άποψη)



Στην Καρύταινα μείνανε οι Φράγκοι μέχρι το 1324 γιατί στο μεταξύ ο Ανδρόνικος Παλαιολόγος ο Ασάνης, κατάφερε να διώξει τους κατακτητές και να μείνει κυρίαρχος του κάστρου και της περιοχής. Στο διάστημα της παντοδυναμίας των Παλαιολόγων στην Πελοπόννησο, η Καρύταινα ανήκε άλλοτε στον Κωνσταντίνο άλλοτε στο Θωμά καθώς και στο Δημήτριο Παλαιολόγο. Το 1459 κατόπιν σκληρής μάχης την κατέλαβαν οι Τούρκοι. Στο διάστημα αυτό έγινε πρωτεύουσα ιδίου Καζά (διοικητική περιφέρεια μεγαλύτερη του νομού) και περιλάμβανε τη σημερινή Γορτυνία, τμήμα του τ. δήμου Λυκόσουρας και Μεγαλόπολης, του δήμου Φαλάνθου Μαντινείας, του δήμου Ολυμπίων και Λαμπείας του Ν.Ηλείας, καθώς και το χωριό Λιόπεσι και Καλαβρύτων. Χωριζότανε δε σε τέσσερα τμήματα: 1) των Βουνών, 2) της Άκοβας, 3) του Κάμπου και 4) της Λιοδώρας. Οι Καρυτινοί και οι Γορτύνιοι ποτές δεν έπαψαν να αγωνίζονται για να λευτερώσουν τον τόπο τους. Έτσι το 1687 έδιωξαν τους Τούρκους με τη βοήθεια των Ενετών και για 30 χρόνια (1687-1715) έγινε Ελληνική επαρχία. Όμως δεν άργησαν να την κατακτήσουν οι Τούρκοι και πάλι (1715) και έμειναν μέχρι το 1821.
Σ' όλο το διάστημα οι Έλληνες αγωνίζονταν για να διώξουνε τον τύραννο. Και μόνο το 1821 με τις θυσίες τη γενναιότητα και τον πατριωτισμό των ηρώων του '21, του θρυλικού Γέρου του Μοριά και των άλλων, η Καρύταινα λευτερώθηκε κι εκεί εγκαταστάθηκε το στρατηγείο του επαναστατημένου γένους. Ο Κολοκοτρώνης, ο αγαπημένος αρχηγός της Καρύταινας, έδωσε εντολή να ξαναφτιάξουνε το γκρεμισμένο κάστρο για να χρησιμοποιηθεί για ορμητήριο και ασφάλειά του άμαχου πληθυσμού κι εκεί στα ριζά του κάστρου, κοντά στην Παναγιά, έφτιαξε και το σπίτι του. Του Κολοκοτρώνη το σπίτι ακούς να σου λένε σήμερα.

Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης

Η Καρύταινα, ο τόπος της είναι δεμένος με θρύλους και με σπουδαία ιστορικά γεγονότα που σημάδεψαν την πορεία του Έθνους. Έχει αξιόλογα μνημεία που συγκινούν τον επισκέπτη: Ο Αγιο-Νικόλας, η Παναγιά- εκκλησιές από τη βυζαντινή εποχή- κι οι 25 εκκλησίες που υπάρχουν ακόμα. Οι τρεις αξιόλογοι πύργοι. Η βρύση του Σπολάτη. Η σπηλιά της Κάβιας, η θαυμάσια αρχιτεκτονική των πέτρινων σπιτιών, η γέφυρα με τους θρύλους της. Εδώ γεννήθηκαν αξιόλογοι άνθρωποι των γραμμάτων, όπως ο νομοδάσκαλος του έθνους Νικόλαος Π. Δημητρακόπουλος, υπουργός δικαιοσύνης στην κυβέρνηση Ελ.Βενιζέλου, ο ποιητής Δημοσθένης Βαλαβάνης και άλλοι. Ακόμη άνθρωποι του εμπορίου κ.λ.π. Σήμερα έχει μείνει μόνη, με λιγοστούς ανθρώπους, λόγω της φυγής, όμως με την ιστορία της, τη δόξα της, τους θρύλους της και με τη φωτογραφία της στο πεντοχίλιαρο μαζί με τον μπαρουτοκαπνισμένο Γέρο του Μοριά. Γιατί Καρύταινα σημαίνει Κολοκοτρώνης και Κολοκοτρώνης σημαίνει Καρύταινα.
Η Καρύταινα με Π.Δ, που δημοσιεύτηκε στο υπ' αριθ. 594/13-11-1978 ανακηρύχτηκε παραδοσιακός οικισμός. με το σχέδιο "Ιωάννης Καποδίστριας" η Καρύταινα έγινε έδρα του Δήμου Γόρτυνος στον οποίο υπάγονται τα γύρω χωριά, 15 τον αριθμό. Κάθε καλοκαίρι γεμίζει ασφυκτικά από επισκέπτες που θαυμάζουν το ωραίο τοπίο και μαγεύονται από τους θρύλους που 'ναι δεμένοι με τον τόπο και τους ανθρώπους του. Με την ιστορία του για την οποία μιλάνε όλα γύρω σου. Τα στενά δρομάκια της, οι πύργοι και τα κάστρα της, τα αρχοντικά της αλλά και οι πέτρες ακόμα. Στις 17 του Μάη, η Καρύταινα πανηγυρίζει τον τοπικό της Άγιο Αθανάσιο και το Δεκαπενταύγουστο, κάθε χρόνο, γίνεται το παζάρι της Καρύταινας, για το οποίο ολοχρονίς δουλεύουνε οι γυναίκες της Καρύταινας.
Αρκετά βιβλία έχουν γραφτεί καθώς και δύο εφημερίδες, μηνιαίες, έχουν την έδρα τους στην Καρύταινα: Το "Γορτυνιακό Βήμα" του Δημήτρη Ι. Κωστόπουλου και "Ο Αρκαδικός Κήρυκας" του Ηλία Σ. Τσαρμπόπουλου. Στεκόμαστε νοερά για λίγο στο "ερημικό" της σήμερα κι αγναντεύουμε από την τάπια του κάστρου. Και βλέπουμε! Και τι δε βλέπουμε! Μα και πόσα δεν έρχονται στο νου με τη θύμηση ή με το κοίταγμα κάποιου τοπίου, κάποιου πύργου, κάποιου γκρεμισμένου σπιτιού ή κάποιου μικρού δρομίσκου! Πόσα γεγονότα δεν πήρανε θέση γύρω από το κάστρο. Ιππότες και δούλοι και εχθροί και ήρωες το πάτησαν. Άλλοι έχτιζαν, άλλοι γκρέμιζαν! Άκουσε το ποδοβολητό όλων τούτων! Μα στέκεται ακόμα όρθιο και παρέχει σήμερα στέγη και ασφάλεια δωρεάν σε όλα τα πετούμενα του τόπου. ΄Ολος αυτός ο χώρος της Καρύταινας είναι γιομάτος ιστορία και δόξα. Από που ν'αρχίσει και που να τελειώσει! Αξίζει της δικής μας αγάπης. Τι διακοπές μας μπορούμε άνετα να τις περνάμε εκεί. Και καθένας μας ας βοηθήσει με τον τρόπο του τον τόπο που μας γέννησε για το ξαναζωντάνεμά του. Είναι εθνική ανάγκη!

Τα κείμενα είναι του συγγραφέα-λογοτέχνη-ιστορικού ΓΙΑΝΝΗ Α. ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΥ, από την Καρύταινα.